Bertram Bullet Co. 50-70 hulzen

Aha! Hildo heeft hulzen voor z'n Rolling Block. Made in Australië, ziet u de kangoeroe? Een van de beste hulzen naar het schijnt. En wat glimmen ze mooi hè?Maar voor er wat te schieten is, moeten er eerst nog kogels gegoten worden.

Past niet! Snik, snotter. Hildo kijkt nu tamelijk beteuterd. Was hem nog verteld 'de kogel duw je er zo met je duim in, je hebt helemaal geen herlaadapparatuur nodig', blijkt niet waar met deze kogel. De binnendiameter van de huls is precies .50 inch en de kogel zit niet ver af van de .515 inch die hij zou moeten zijn. U snapt, net zoals Hildo zelf, ook wel dat die dikke kogel nooit zo in die huls past. Misschien als de huls afgeschoten geweest is, dat ie een beetje ruimer wordt, maar Hildo denkt niet dat het zoveel zal schelen. Veel van de kogel afhalen, moet ook weer niet anders zit de kogel straks niet lekker strak in de loop en een 50-70 kogel hoort wel .515 te zijn want die maat klopt ook wel met zijn loop. Dat heeft ie zelf, door een chocolade paaseitje door de loop te drukken, nog uitgevonden zoals u zich mogelijk zal kunnen herinneren. Allemaal wel een beetje vreemd hoor, aldus een gedeprimeerde Hildo.

Slaghoedjes plaatsen

De huls in de bankschroef, een zwaar stuk ijzer op het slaghoedje en vervolgens rustig tikkend met een hamer. Zo krijgt u een slaghoedje er ook wel in, het is Hildo in ieder geval wel gelukt maar het gaat niet zo lekker. Zie de foto en het stukje vernuft wat daarop staat afgebeeld. Dit apparaat, van de firma RCBS, heet een 'hand priming tool' ofwel een handmatig slaghoedje plaats gereedschap. De huls wordt bovenop in de shell holder (huls houder) geplaatst en als u in dit apparaat knijpt dan gaat er binnenin een staafje omhoog die het slaghoedje zo onderin de huls perst. Het ronde platte ding heet een primer tray (slaghoedjes schaaltje). Hierin zit de voorraad slaghoedjes. Zo kunt u knijp na knijp de slaghoedjes onderin steeds een andere huls drukken. Het gaat best goed, vindt Hildo. Met bijna 40 euro niet echt goedkoop en de shell holder voor het 50-70 huls moet nog weer apart worden aangeschaft... maar die bankschroef is ook niet lekker hoor!

Kogels passen

De loden kogels zijn zacht en u schuurt er al snel behoorlijk wat van af. Telkens even passen zodat ze niet kleiner worden dan nodig is. Met maar .500" in plaats van .515" in diameter zijn ze behoorlijk afgeslankt. Dat komt het schietresultaat mogelijk niet ten goede. Met een minie kogel zou het anders zijn want die heeft een holle basis en zet aan de bodem uit onder de druk van het schot, past daardoor perfect in de trekken en velden. Deze .515-450 kogels zijn echter zo massief als het maar zijn kan en veel uitzetten in de loop zullen ze waarschijnlijk niet.

De 50-70 patronen

Het is Hildo gelukt om 4 patronen in elkaar te prutsen. De kogels zelf zitten zowaar nog aardig vast in de huls ook. Het mag gezegd... Goed gedaan hoor Hildo!

Nu wordt het tijd voor... De Schietbaan!

Meester Hansson zegt Boem!

Hildo's patronen doen het hartstikke goed hoor! Wat een mooi gezicht die vuurbal, vindt u niet? In het echt valt het wat tegen want behalve een oranje/witte lichtflits ziet u niet veel. Het gaat razendsnel, maar een afbeelding van het moment suprème laat u de wolk van vuur en vonken in detail zien. Mooi hè? Moderne wapens met modern nitrokruit zeggen alleen scherp peng en roken nauwelijks, daar vindt Hildo niet veel aan... tenzij u ze volstopt met zwartkruit natuurlijk!

De Lee .500-360 Minie kogel

Deze komt er goed aan de maat uit, ondanks dat ze er niet 100% perfect uitzien. Ze zijn prima in de huls te krijgen zonder gebruik van herlaad apparatuur. In een gebruikte huls die opgerekt is naar .509" zitten ze zelfs behoorlijk ruim, maar met een beetje vet ertussen blijven ze wel plakken meent Hildo. De tang giet lekker, Hildo heeft nu een stuks of 70 kogels gegoten om te proberen. Met name is de kogel makkelijk uit de tang te krijgen tijdens het gieten. U doet de mal open en hij valt er welhaast vanzelf uit. Prima.

De 50-70 patroon met .500-360 Minie kogel

Het past uitstekend, zelfs in een ongeschoten (en dus nog niet uitgerekte) nieuwe huls. Optisch mooi ziet ie er niet uit, vindt Hildo, daarvoor is de kop te rond en steekt de kogel niet ver genoeg de huls uit. Je kunt niet alles hebben. Deze kogel is trouwens ook prima te verschieten in het originele kaliber, 12.7 x 44, van de Zweedse Rolling Blocks. De 12.7 x 44 is de Europese 50-70. De huls van de 50-70 heeft een fractie grotere diameter onderaan. Verder is er geen verschil.

Hulzen schoonmaken

Met alleen laden en knallen bent u er niet. U moet weten dat een zwartkruitschutter over het algemeen langer aan het schoonmaken is dan aan het schieten. Voor hulzen is dit niet anders. Het wapen moet schoon maar ook de hulzen want zwartkruit residu is corrosief en het is zonde als uw (dure) hulzen voortijd de geest geven. Het is Hildo verteld dat een huls wel 100 schoten mee kan gaan, en misschien wel langer ook. Niet sizen maar alleen schoonmaken geeft de langste levensduur.

RCBS Rock Chucker Supreme herlaadpers

Met een herlaadpers kunt u iets heel bijzonders. Van een gebruikte huls weer een zo goed als nieuwe patroon maken! De na het schieten iets vervormde gebruikte hulzen worden weer teruggebracht (gesized) naar de originele fabrieksmaat, het oude slaghoedje wordt er uit gehaald, een nieuw slaghoedje geplaatst, kruit in de huls gedaan waarna de kogel in de huls geperst wordt èn de huls om de kogel gekrompen. Dat een kogel goed vast in de huls zit, is belangrijk bij meerschots wapens als revolvers, anders zou deze uit de huls kunnen glijden door de terugslag tijdens het schieten.

Persen zijn er in verschillende uitvoeringen, van simpele tot behoorlijk prijzige - maar wel erg mooie - complete patroonfabriekjes. Hildo begint rustig aan en wist de hand te leggen op een simpele enkelvoudige Rock Chucker herlaadpers van de firma RCBS. De snelheid van het herladen ligt niet bijzonder hoog, daarvoor is echt een ander soort pers nodig, maar de Rock Chucker staat algemeen wel bekend als een stevige pers van uitstekende kwaliteit. Niets mis mee dus als u niet al te veel haast hebt, en Hildo heeft alle tijd van de wereld.

45-70 Starline hulzen

Hulzen heeft u nodig om te kunnen herladen, dat hoeft Hildo u niet te vertellen. Er is een flink voorraadje aangeschaft want voordat hij een beetje goed met de herlaadpers overweg kan ziet hij er nog wel een paar verkreukelen, scheuren of op andere wijze stuk gaan.

Hulzenvetplank

Voordat u uw huls kunt gaan sizen (weer op de fabrieksmaat maken) moet deze lichtjes ingevet worden. U rolt daarvoor de huls over de vetplank, u kunt het zien als een soort stempelkussen met vet in plaats van inkt. Van een ongevette huls gaat de die-set stuk, las Hildo. Tenzij u carbide dies heeft, die zijn knetterhard en daardoor gladder, dan schijnen hulzen niet gevet te hoeven worden. Een carbide die-set is veel duurder, dus die heeft Hildo niet

Laadblok

Die had Hildo ook al, maar niet voor 45-70 hulzen. Hierin kan Hildo zijn hulzen op een rijtje zetten zodat ze niet omvallen als ze gevuld zijn met kruit. Zelf maken van een plankje hout kan ook, maar mag het een beetje sjiek?

Munitiedoosjes

Mooie hè? Zelfs met een handvat eraan! Hierin passen 50 stuks 45-70 patronen. Kunnen ze netjes mee naar de schietbaan. In een sok passen patronen net zo goed, maar zo zijn de patronen met verschillende ladingen en verschillende soorten kruit en/of  kogels iets overzichtelijker te plaatsen. Ook in de kluis is het stukken overzichtelijker en, niet geheel onbelangrijk...het ziet er stukken professioneler uit. Wie wil er nu als een flippo overkomen met sokken vol munitie? Hildo niet hoor!

LEE bullet sizer die in .457"

Dit is een dieset die Hildo apart heeft aangeschaft van de firma Lee. Deze die is een bullet sizer in de maat .457 inch. De set komt compleet met een rood plastic kogelopvangbakje en een flesje Lee Liquid Alox (soort kogelvet).

Een flesje 'Liquid Alox' zit bij de bullet sizer. Het is een superdun kogelvet dat u aanbrengt door de kogels in een cirkelvormige manier rond te schudden in een bakje waarin u wat Liquid Alox gegoten hebt. Als de kogels helemaal vochtig zijn, legt u de kogels op een stuk vetpapier om ze een nacht te laten drogen. Een soort van vernisachtige laag schijnt dan op de kogels achter te blijven.U moet volgens Lee de kogels eerst smeren met Liquid Alox en ze dan pas door de bulletsizer persen, anders kan er lood aan de die blijven zitten. Hildo doet dat niet want zijn kogels zitten al ouderwets vol vet, met zijn eigen bijenwas/frituurvet mengseltje, en gaan gesmeerd door de sizer, en hopelijk straks ook zo door de loop. Mochten er toch problemen met loodafzettingen in de BFR ontstaan, dan kan Hildo alsnog naar de Liquid Alox grijpen.

Kruit

Als Hildo met nitrokruit gaat schieten, dan moet ie wel goed weten wat ie doet. Zwartkruit is simpel en veilig zolang u het niet per ongeluk in brand steekt, want dan is zwartkruit stukken explosiever dan nitrokruit. De onfortuinlijke vuurwerkramp destijds in Enschede laat zien dat er met zwartkruit niet te spotten valt en onlangs is het de wapenhandel zelfs verboden om nog langer zwartkruit in voorraad te hebben, nitrokruit is overigens geen probleem. Vanwege de nieuwe zwartkruitwet moet u het nu eerst bestellen en ophalen op dezelfde dag dat het binnenkomt. Hildo is persoonlijk toch huiveriger voor nitrokruit dan voor buskruit. Buiten een huls brandt nitrokruit weliswaar veel rustiger dan zwartkruit, maar nitrokruit wekt veel snellere en hogere piekdrukken op als het in een afgesloten ruimte zit, zoals die van een huls. Bovendien zijn er talrijke soorten nitrokruit met allemaal verschillende verbrandingseigenschappen die net moeten passen bij het soort munitie en het wapen waarmee u schiet. Stopt u per ongeluk snel pistoolkruit in een geweer, goede kans dat het geweer het niet overleeft, en u misschien ook niet. Allemaal veel ingewikkelder dus. Gelukkig zijn er zogenaamde herlaadtabellen die u laten zien hoeveel van welk soort kruit u minimaal en maximaal in een bepaalde patroon mag kieperen. Vaak is de huls nog lang niet vol en zelfs per ongeluk een dubbele lading is op zich geen probleem met het gebruik van sommige soorten kruit... tot de stukken van het wapen u om de oren vliegen op de schietbaan! Hildo zweet nu al peentjes en neemt geen enkel risico. Waar is die herlaadtabel? Nòg een keer checken, nòg een keer nawegen.

VihtaVuori & Trail Boss

Hildo heeft twee types nitrokruit. Allereerst het Finse VihtaVuori in de soort N133. Volgens het online herlaadhandboek van de Finse fabrikant is dat okay voor de 45-70 patroon. Verder Trail Boss. Dit is een nieuw type nitrokruit dat in prestatie vergelijkbaar is met zwartkruit en gebruikt dient te worden met gegoten loden kogels. Het is niet geschikt voor gebruik met koper ommantelde exemplaren. U moet het ook gewoon wegen en laden volgens de herlaadtabellen. Het kruit is zeer volumineus van structuur en het flesje bevat maar 255 gram terwijl in de bus N133 een kilo zit. Een maximale lading Trail Boss geeft een zogenaamde 'Cowboy load', wat zoveel betekent als tamelijk tam met relatief lage kogelsnelheden. De VihtaVuori N133 is regulier nitrokruit wat ook gewoon gewogen moet worden

         _________________________________________________

457-340 kogels invetten

Full Metal Jacket, u kent de uitdrukking wel van de films, dat zijn (meestal) loden kogels met een laagje koper er omheen dat ervoor zorgt dat het lood geen lood afzettingen geeft in de loop. Dit soort kogels is vanwege de koperen mantel geschikt voor zeer hoge kogelsnelheden. Zelf dit soort kogels maken lijkt Hildo uitgesloten. Als u zelf kogels giet, moeten de loden kogels daarom gesmeerd worden tijdens hun korte maar heftige reis door de loop, met name bij wat hogere snelheden. Dat kan met een speciaal apparaat, maar simpel dippen kan natuurlijk ook meent Hildo. U ziet de foto's van Hildo's dip sessie hierboven. Het resultaat lijkt Hildo helemaal niet zo raar. Het vet is 50/50 bijenwas/frituurvet dat Hildo ook in zijn zwartkruit voorlaadrevolvers gebruikt en het stolt behoorlijk snel om de kogel, mits u de kogel niet te lang in het vet houdt natuurlijk. Dan wordt het lood warm en stolt het vet niet zo snel meer.

Blik in het kogelopvangbakje van de Lee bullet sizer die na het sizen. U kunt zien dat het overtollige vet mooi verwijderd is. De vetgroeven zitten vol, en zo hoort het. Wel behoorlijk wat vet aan de bovenkant van de kogel. Dat is minder, want het zou zich wel eens kunnen verzamelen binnen in de die tijdens het inpersen van de kogel. Merk op dat Hildo geen gas-check gebruikt. Oh? Wat is een gas-check dan? Het is een soort van, waarschijnlijk, messing plaatje die onder aan de kogel gemonteerd wordt. Dit om smelten van de kogel tegen te gaan. Daarvan krijgt u loodafzettingen in de loop. Als u een gas-check wilt monteren heeft u wel een kogel nodig die daarvoor een uitsparing biedt aan de onderkant, en dat heeft deze niet. Ach, zucht Hildo, eerst schieten en dan kijken of er problemen ontstaan. Misschien zou een kartonnen schijfje ook wel als gas-check dienst kunnen doen. Eventueel moet er harder lood gebruikt worden. Hildo wil nu geen oplossing zoeken voor een probleem dat er nog niet is en, met een beetje geluk, misschien niet eens komt.

          _________________________________________________

Afstellen pers

Om een patroon te maken gebruikt u de herlaadpers. Nu wordt het ingewikkeld, in ieder geval voor Hildo. Hij heeft dit nog nooit gedaan en is volledig geconcentreerd bezig om te snappen wat er allemaal in de handleiding van de pers uit de doeken gedaan wordt. Lezen en filmpjes kijken op internet, een demonstratie bij iemand thuis bijwonen, het is toch heel wat anders dan het daadwerkelijk zelf doen, waarbij er niemand is die ingrijpt als het fout gaat. Alle dies hoeven maar eenmalig te worden afgesteld en de borgschroef wordt daarna vastgezet met een klein imbus schroefje. Gelukkig is de basiskennis aanwezig en samen met het instructieblaadje dat bij de pers zit, blijkt het prima te doen. Het is zelfs erg leuk! Als u momenteel nog niet herlaadt, kan Hildo u het alvast van harte aanbevelen. Goedkoper en leuk, wat wilt u nog meer?

2) De expander die

Dit is de die die de huls een beetje wijder maakt waar de kogel komt te zitten, en een trechtervormpje (tromp) maakt aan de bovenkant van de huls zodat u de kogel bovenop de huls kunt zetten en later (bij de volgende stap) naar binnen kunt persen zonder dat hij onverhoopt blijft haken aan de hulsnek. Belangrijk: De trechtervorm zo klein mogelijk houden want u rekt immers het metaal uit. Hoe minder het metaal van de huls tijdens het herladen vervormd wordt, hoe langer de huls meegaat.

A) De decapping & full length sizing die

Nu gaat het gebeuren. Eerst de huls invetten. Hildo gebruikt olijfolie want dat is volgens hem overal goed voor. Invetten van de huls is noodzakelijk anders gaat de die stuk, of kan de huls zelfs blijven steken in de die! Ook de binnenkant van de huls moet ingevet worden, maar wel matig anders wordt het kruit naderhand vet en vet kruit 'doet het niet'.

Het afstellen: Dit is de eerste die die geïnstalleerd wordt en het afstellen is simpel. De ram met shellholder (hulshouder) helemaal omhoog en de die in de pers schroeven tot hij de shellholder raakt, de ram weer naar beneden en de die zelf nog iets (1/8 draai) dieper in de pers draaien Vervolgens de die borgmoer vastzetten en met het inbusschroefje zekeren. Nu de licht ingevette huls in de shellholder en de hendel heen en weer bewegen. U voelt dat er druk op de huls uitgeoefend wordt terwijl de ram de huls de die inschuift. De hendel van de pers één maal heen en weer. Klaar!

C) De expander die

Het afstellen van deze die is relatief simpel. De ram, met shellholder, omhoog brengen tot de hoogste stand. Dan de expander die zover de pers inschroeven dat hij de shellholder net raakt. Nu de expander die met de borgmoer vastzetten in de pers. Volgende stap is het plaatsen van een (gesizede) huls en dan kijken hoeveel de expander de huls nek uitzet. De expander kunt u dieper (meer tromp) en minder diep zetten (minder tromp) door de zwarte knop bovenop de die naar binnen en buiten te schroeven. Met een kogel proberen of de tromp (trechtervorm) op de huls voldoende is om net de kogel te kunnen plaatsen. Heeft u de juiste stand bereikt dan de expander zelf vastzetten met de borgmoer. Klaar!

VihtaVuori herlaadtabel (2008) (klik plaatje groter)

Hildo heeft N133 kruit en hier kunt u zien hoeveel er maximaal en minimaal aan kruit in de huls moet en met wat voor kogels, hulzen looplengte en twist de test gedaan is. Jammer genoeg betreffen de herlaadgegevens een geweer, niet zo vreemd natuurlijk want de 45-70 is een geweerpatroon. Dat Hildo hem in een revolver gaat verschieten, daar heeft VihtaVuori geen rekening mee gehouden. Volgens Hildo is de druk in een kortere loop sneller weg dan in een lange, dus voor overdruk verschijnselen hoeft hij niet bang te zijn. Het kruit is hoogstens aan de trage kant. Starline hulzen die Hildo gebruikt, worden ook niet genoemd, net zo min als Hildo's zelf gegoten kogels die niet 350 maar 340 grain wegen. 'Ach', mijmert Hildo, 'de BFR is een constructief stevig ding', dus hij gelooft hier wel in. Eerst maar eens met de minimum lading beginnen van 50.3 grain, al lijkt het gevoelsmatig wel erg veel voor nitrokruit. Verschijnen daar al een paar zweet pareltjes op zijn voorhoofd?

Belangrijk!

Als u de 45-70 wilt herladen zeker niet de hier afgebeelde herlaadtabel gebruiken maar altijd de nieuwste. Herlaadtabellen worden soms aangepast aan het (verbeterde?) kruit. De nieuwste tabel vindt u online bij de fabrikant, in dit geval dus VihtaVuori.

Eerst 45-70 zwartkruit patronen. Da's simpel!

Zo, de eerste patronen zijn klaar. Gewoon zwartkruit, dat is het makkelijkst. Vol kruit kiepen en het is al goed, hier kan weinig aan mis gaan. Die 45-70 patroon is wel mooi hè? Lang, recht en slank. Net een mannequin. Een van de allermooiste patronen die er bestaan, meent Hildo. Hij heeft ze nog even speciaal opgepoetst voor de foto. Goed schieten is uiteraard belangrijk, maar vlakt u het esthetische aspect niet uit. Een wapen moet mooi zijn, maar de munitie ook. Hildo meent dat deze eerste herlaadsessie aardig is gelukt. Het valt hem wel op dat de kogel niet bij alle patronen even diep in de huls zit. Waarschijnlijk wat kogelvet op de kogelzetter terechtgekomen waardoor de kogels langzamerhand wat dieper gezet werden. Een aspect om in de gaten te houden wanneer er met nitrokruit gewerkt wordt. Maakt op dit moment niks uit hoor, zegt Hildo. Ze zijn toch maar met zwartkruit geladen en zolang de kogel maar op het kruit zit, er mag geen lege ruimte tussen zitten, dan is er niets aan de hand.

Met VihtaVuori N133 nitrokruit herladen

Donkergrijze staafjes. 'Het lijken wel muizenkeutels', grijnst Hildo, 'Maar dit is wel het echte onversneden grote kerels nitrokruit voor de dikke klappen'. De herlaadtabel zegt een minimum lading van 50.3 grain en een maximum lading van 57.4 grain. Volgens de herlaadtabel worden hiermee 1663ft tot een aardig vlotte 2037ft per seconde bereikt met een 350 grain kogel, die van Hildo weegt 340 grain. Deze snelheden, komend uit een geweerloop van 22" lengte, zal Hildo lang niet bereiken want de loop van de BFR is maar 10" lang en een gedeelte van het kruit zal wel onverbrand de loop uitgaan. Sneller kruit is beter voor een korte loop, maar langzamer kruit is wat veiliger, dus daar gaat Hildo eerst even voor. De totale patroonlengte van 64.7mm (2.547") die VihtaVuori aangeeft zit wel behoorlijk in de buurt maar zal niet strikt aangehouden kunnen worden, want dan komt de bovenste vetgroef van de kogel al boven de rand van de huls uit. Dat kan niet de bedoeling zijn, want dan kan er niet gekrompen worden. Een kogel die langer is, de 405 grains kogel bijvoorbeeld, komt vanzelf ook veel dieper in de huls en beïnvloedt de hulsinhoud dan ook behoorlijk en een kleinere hulsinhoud zorgt voor hogere drukken. Omdat de 45-70 huls zo groot is werkt deze patroon met relatief lage drukken in verhouding tot kleinere hulsjes, en kan tóch dezelfde of zelfs hogere kogelsnelheden behalen. Hildo zal op de schietbaan eerst de patronen met de minimum lading proberen, zeker is zeker, en daarna op overdruk verschijnselen controleren. Te hoge drukken kunt u zien aan het slaghoedje, die dan uit model geperst word. Zodra hij dat ziet, zal hij dezelfde en eventueel zwaarder geladen patronen niet meer gebruiken.

N133 in de kruitmolen

Waar het Trail Boss kruit Hildo's kruitmolen volledig deed vastlopen, de molen is er echt niet mee te gebruiken, gaat het met N133 een stuk beter. Bijna net zo goed als met de zwarte kruimeltjes van gewoon buskruit. Het valt Hildo wel op dat zijn kruitmolen niet aldoor exact hetzelfde gewicht afgeeft. Meestal gaat het aardig goed, maar er kan ook zomaar een grain aan schelen. Met zwartkruit maakt het Hildo niet uit maar met nitro ziet hij dat anders. Daarom wordt voor elke patroon de lading nog even nagewogen en iets gecorrigeerd waar nodig. Hildo heeft nog geen ervaring met nitro dus is hij vooralsnog zéér voorzichtig. Misschien is hij toe aan een andere kruitmolen speciaal voor nitrokruit?

51 grain N133 in de huls

Als u de 45-70 huls bijna helemaal volgooit, past er 68 grain in. Dat is veel te veel om mee te schieten, maar met dit gewicht aan kruit in de huls krijgt u er sowieso geen kogel meer op. Met 51 grain is de huls ook al behoorlijk vol, maar toch is dit vrijwel de minimum lading. Met dit kruit kunt u een 'per ongeluk dubbele lading' in uw huls echt vergeten, het past er fysiek gewoon niet in. Dat is mooi want een dubbele lading is een gevaarlijke fout die met dit kruit in ieder geval niet gemaakt kan worden.

Tijd voor een serie proefpatronen

Hier ziet u Hildo bezig met het afwegen van de kruitlading. Vanuit de kruitmolen de 'ongeveer hoeveelheid' afwegen om vervolgens met de powder trickler er wat bij te kruimelen totdat de weegschaal precies op 'nul' staat.

Vrolijke test patronen!

Hildo heeft besloten om direct maar 10 series van 5 identieke patronen te maken. In totaal zijn het 50 patronen, dus met 10 verschillende ladingen. Hildo heeft zijn patronen van kleurcodes voorzien, hij heeft toch nog wat bouwpakketverf liggen. Hij is vast niet de eerste die dit bedenkt, want vrijwel alles is al een keer bedacht meent Hildo. Gewoon een likje verf op de kogel en het is makkelijk te zien met wat voor lading de patroon geladen is, zwartkruit, Trail Boss of N133. U zou het misschien niet zeggen, maar Hildo houdt van organisatorisch goed in elkaar stekende zaken. Meerdere munitiedoosjes is natuurlijk ook een optie als de kleurcodes toch een beetje omslachtig en niet het ei van Columbus blijken te zijn.

De kleurcode

Hildo kan op de schietbaan nu direct zien wat voor kruitlading en wat voor kogel gewicht er in de patroon zit en kan aldus zijn mening over de betreffende lading noteren. Twee strepen is de 405 grains kogels, een enkele stip in het midden is de 340 grains kogel. Zwart is zwartkruit en Bruin is Trail Boss. Geel is de lichte lading N133, Oranje de middelzware lading N133 en Rood de zware lading N133.

Laad data

Met het hieronder vermelde heeft Hildo zijn test patronen geladen.

Zwartkruit: Zwart - 340 kogel = 62 grain, 405 kogel = 58.5 grain

Trailboss: Bruin - 340 kogel = 14 grain, 405 kogel = 12 grain (min 12, max 13gr)

N133: Geel - 340 kogel = 51 grain (min 50.3), 405 kogel = 48 grain (min 47.2)

N133: Oranje - 340 kogel = 54 grain, 405 kogel = 50 grain

N133: Rood -340 kogel = 57 grain (max 57.4), 405 kogel = 52 grain (max 52.5)

30 grain N133?

Waarom er niet met bijvoorbeeld 30 grain N133 geschoten mag worden, begrijpt Hildo niet. Zal wel iets met de verbrandingssnelheden en piekdrukken te maken hebben die dan niet goed gaan, of de kans dat een kogel blijft steken in de loop? Zó langzaam zal de kogel met 30 grain N113 toch niet gaan? Er is nog een hoop kennis te vergaren en er is ook van alles te berekenen met verschillende ladingen als u de kogelsnelheid en het gewicht van de kogel kent. Bijzonder interessant, maar eerst is dat van latere zorg. Hildo is nog láng niet uitgeleerd, want het is allemaal knap ingewikkeld voor hem op dit moment.

Vergelijk: 45-70 vs .223 Remington herlaaddata

Da's grappig! In de herlaadtabellen van Vihtavuori wordt N133 kruit ook gebruikt in de .223 Remington patroon die wordt gebruikt in het AR15 (M16) geweer. Wat zit er dan in zo'n .223? De kogel is 55 grain tot 69 grain zwaar, 'whoehaha', lacht Hildo schuddebuikend, 'wat een klein kogeltje'. Die voor de BFR wegen 340 en 405 grain. En de kruitlading? De .223 met N133 wordt geladen met 21.9 grain (69 grain kogel) tot 24.5 grain (55 grain kogel) en dat zijn de maximum ladingen. De maximum ladingen voor de 45-70 gaan van 52.5 grain (405 kogel) tot 57.4 grain (340 grain kogel). Kortom meer dan 2 keer zoveel kruit en de kogels zijn ongeveer 5 keer zo zwaar. De BFR revolver weegt zo'n 2 kilo, het AR15 geweer bijna 4 kilo. Dat belooft nog wat in terugslag op de schietbaan, of zou het meevallen?

Herlaadtafeltje

Dit moet u ook nog even zien. De werkplek! Hildo heeft nu eindelijk een niet lekkend dak op zijn schuurtje, en er is ruimte voor een echte herlaadtafel! Zelf gemaakt van 4 poten en een stuk 22mm dik MDF van 60cm x 122cm. De plaat is bij nader inzien wel wat klein. Gelukkig heeft Hildo nu ruimte genoeg, dus daar gaat hij later nog wat aan doen. Een herlaadtafel moet evolueren weet u.

1) Hier de kogel op de pijnbank, gereed voor de hardheidtest.

3) Dit is te ver. De pin moet vlak liggen met de knop, dan is de druk die de ram op de kogel uitoefent precies goed. U dient de goede druk 30 seconden lang op de kogel uit te oefenen. Drukt u te hard, dan wordt de deuk in de kogel te groot en zal uw lood zachter lijken dan het werkelijk is.

De druk die uiteindelijk fysiek moet worden uitgeoefend op de pers is vrij licht.

5) De Brinell meting

Deze opname is uit de hand gemaakt met de fotocamera kijkend door de microscoop. De camera op een statief met een lange sluitertijd en Hildo met wiebelende handjes proberend de microscoop zo stil mogelijk mooi boven de testdeuk te houden. Het valt niet mee, maar u kunt wel zien waar het om gaat. In het echt is het resultaat helderder en scherper te zien. De ronde testdeuk is duidelijk te zien en het is de bedoeling dat u de diameter opmeet met de maatschaal die in de microscoop te zien is. De schaal is verdeeld in stappen van .002 inch en loopt van 0.000 tot 0.100". Hildo kwam uit op 0.080, 0.083 en 0.100 inch.

 Back to Zwartkruit Index 

We schrijven het jaar 1866. De 50-70 patroon was een van de eerste, zo niet dé eerste patroon die dat jaar werd ingevoerd in het Amerikaanse leger. Het eerste getal slaat op de kogel diameter, kaliber .50, het tweede getal voor de kruitlading die in de huls past: 70 grain. Ze zijn relatief kort gebruikt want in het jaar 1873 kwam reeds de opvolger: De veel populairder geworden 45/70. Een kleiner kaliber met dezelfde kruitlading. Hildo heeft een Lee kogelgiettang voor een goede kopie van deze 50-70 kogel, en ze zijn .515" in diameter en 450 grain zwaar. Dit is een stevig klompje lood, gelooft u Hildo maar! Destijds in de cowboy tijd is er met deze patroon menige bizon afgeschoten. Hildo is gelukkig verre van moordlustig en houdt het bij een papieren doel.

Close-up van de gegoten 50-70 kogels. Niet helemaal perfect maar goed genoeg denkt Hildo want de maten zijn wel volgens de specificatie. Met tin als toevoeging schijnt daklood beter te vloeien. Er hoeft maar 1 1/2 tot 2% tin, gemeten in gewicht, door het lood om een goed in de mal vloeiend mengsel te krijgen heeft Hildo gelezen op de site van een professionele kogelmaker. Een optie voor de volgende keer. Hildo is er nu ook al gelukkig mee, en daar gaat het om!

Hierboven zie u een gemonteerde complete patroon. Hildo moest de kogel afschuren tot een buitendiameter van .50 om hem in de huls te laten passen. Dat is niet de bedoeling, maar eerst wel een mooie manier om de patroon in het geweer te laten passen. Eronder liggen de losse onderdelen. Alle vetgroeven van de kogel horen binnen in de huls te zitten. De ruimte eronder wordt opgevuld met zwartkruit. Het slaghoedje ziet u links liggen. Die moet onderin de huls geperst worden. Het slaghoedje is iets dikker dan de ruimte die er voor vrij is gehouden in de huls. Die krijgt Hildo er dus ook niet in. Hij heeft geprobeerd om met een houten stok het slaghoedje erin te tikken maar dat wil niet. Hildo is niet zo handig dus daar wordt straks ook een speciaal apparaatje voor gebruikt, het moet wel leuk blijven natuurlijk en goed gereedschap zorgt daarvoor. Er wordt straks een slaghoedje zetter gebruikt! De kogelkop zelf lijkt wat ver van de velden die in de loop zitten af te liggen. Een mm of 9. Dat is te ver. Toch een langere kogel? Deze kogel zover uit de huls laten steken is ook niet goed. Ach en wee, over dit probleem moet nog even nagedacht worden alvorens aan echt schieten toe te komen.

Slaghoedjes

Hildo had nog nooit een slaghoedje van dichtbij gezien, dus een foto zodat u ook mee kunt genieten. Het lijkt wel een batterijtje uit opoe's hoorapparaat. U ziet tevens het gat in de onderzijde van de huls waarin het slaghoedje geperst dient te worden. Slaghoedjes zijn er in verschillende maten, in ieder geval in vier: small pistol, large pistol, small rifle en large rifle. In deze huls hoort het large rifle (groot geweer) type slaghoedje. De slagpin van het geweer slaat tegen het slaghoedje aan waardoor het explodeert en een vuurstraal de kruitlading achter de kogel aansteekt. Is dat leuk of niet!

20 April 2007. Kogels schuren

Een vreemde bezigheid om kogels af te schuren met schuurpapier, maar u heeft geen keus als ze niet in de huls passen en u niet in het bezit bent van herlaad apparatuur. Hildo hoopt dat de hulzen een beetje zullen uitrekken na het schieten zodat dat de kogels misschien de volgende keer wel passen. Proefondervindelijk ontdekken heet dat.

Kogel plaatsen

54 grain kruit in de huls en zonder kogelvetpil, dat is zelfs iets minder kruit dan er maximaal in de Colt Walker zou passen. Meer krijgt Hildo er zo niet in, en in ieder geval geen 70 grain die er eigenlijk in zou moeten passen. Dat had Hildo al eens vaker gelezen. Misschien zijn de hulzen vandaag de dag voorzien van een dikkere wanddikte dan destijds, of was het kruit vroeger zwaarder? Vervolgens de op maat geschuurde en met de hand ingevette kogel erop. Omdat het drukken een beetje zeer doet aan zijn handpalm, Hildo heeft nu eenmaal een lage pijngrens, gebruikt hij zijn mes om de kogelkop erin te drukken. Dat gaat prima, flop, flop, flop, zegt de kogel als de hulsnek bij zijn vetgroeven langs gaat. Hij zit erin voor u het weet.

Meester Hansson op de Schietbaan!

Het is vast niet voor de eerste keer dat Meester Hansson op de schietbaan staat, maar wel de eerste keer met Hildo als gezelschap. Het richten valt lang niet mee, merkte Hildo. Hij stond een beetje onvast wiebelend op zijn benen en de korrel voor op de loop zwaaide ook een beetje over de schietschijf heen en weer. Hoe dat kan, weet Hildo niet precies. Omdat hij altijd met revolvers schiet?

Grotere huls binnendiameter

Weet u nog dat de binnen diameter van de nieuwe 50-70 huls .500" was? Na het ene schot zijn de hulzen nu opgerekt naar .509", en dat komt al een beetje dichter in de buurt van de .515" kogels die Hildo heeft, maar groot genoeg is de huls nog steeds niet. Waarschijnlijk moet Hildo nu herlaad apparatuur hebben om de kogels te kunnen 'sizen', ofwel terugbrengen naar de gewenste maat. Gewoon een kleinere kogelgiettang kopen kan óók natuurlijk.

Decapper

Dit ding had Hildo echt nodig want hij kreeg de slaghoedjes na het schieten niet meer uit de huls. Een spijker is te dik, en een afgeslepen spijker is gauw stuk, hulzen zijn duur, dus een professionele decapper gekocht. De decapper op het goede punt aan de binnenzijde van de huls plaatsen, het bijbehorende stalen ronde ding onder de hulsvoet om de huls goed te ondersteunen, een paar kleine tikjes met Hildo's mes en het oude slaghoedje valt er zo uit. Simpel. Prima vinding.

             _____________________________________________

Hildo heeft de grootste single action revolver ter wereld gekocht. De BFR van Magnum Research in het kaliber 45-70. Om de 45-70 patroon te kunnen herladen  zijn wat artikelen aangeschaft. Hildo neemt u mee in zijn herlaad ontdekkingstocht!

En wat er in zit?

Munitie is duur. Dus Herladen!!

Kant en klare 45-70 fabriekspatronen zijn niet goedkoop, tegen de twee euro per schot zag Hildo ergens, dát is niet leuk meer, en munitieprijzen blijven maar stijgen. Herladen, zelf uw eigen patronen maken dus, is iets wat de meeste sportschutters doen want het bespaart van een beetje tot echt aanzienlijk in uw schietkosten. Zwartkruit kalibers worden eigenlijk altijd herladen omdat ze kant en klaar veel te duur òf soms helemaal niet te krijgen zijn.

Herlaadspul... Duur?

Wat kost dat herlaadspul voor de BFR nu allemaal samen? Hildo is de tel, gelukkig, kwijt maar schat het op rond de 700 euro, exclusief het kruit. Niet alles was echt absoluut noodzakelijk, maar u weet hoe het gaat... U zegt duur? Hildo zegt: 'Veel geld is wat anders dan duur'. Hij is er namelijk vast van overtuigd dat deze herlaadcomponenten zichzelf snel zullen terugverdienen. Dus uiteindelijk is het zelfs goedkoop... Denkt u nog maar eens aan die twee euro die een kant en klare patroon kost. Schiet u 50 patronen per week, dan zit u al op 400 euro in een maand, bijna 5000 euro per jaar! Herladen is echt wel de way to go hoor. Een andere, veel goedkopere, optie is klein kaliber schieten. Wat zeg je daarvan Hildo? Ho, ho, nou hoef je niet ineens zo'n zuur gezicht te trekken!

Wat Hildo denkt nodig te hebben om te kunnen herladen volgt hier...

RCBS 45-70 die-set (matrijzen set)

Onmisbaar. Een specifieke die-set (spreek uit: dai set) heeft u nodig om de munitie te kunnen herladen. Voor elke type patroon heeft u weer een andere set nodig. De juiste die, voor een bepaalde hulsbewerking, wordt bovenin de herlaadpers geschroefd. De juiste shellholder (niet afgebeeld) voor de 45-70 huls is bijgeleverd en Hildo heeft hem alvast op de ram van de pers geschoven. Raakt ie niet weg.

Ontlaadhamer

Stel u heeft net een patroon in elkaar gezet, maar begint te twijfelen of u het wel goed gedaan heeft. Zit er wel kruit in? Te veel, te weinig, fout type of misschien het slaghoedje vergeten te plaatsen, zit de kogel te diep? Met de ontlaadhamer kunt u een patroon weer uit elkaar halen. U plaatst de desbetreffende patroon in de hamer, en met een paar ferme tikken op een stuk hout, waarbij de huls in de hamer vastgehouden wordt, glipt de kogel en het kruit weer uit de huls. Er zijn worden in totaal drie verschillende aluminium 'hulshouders' bijgeleverd zodat u allerlei verschillende patronen uit elkaar kunt tikken. Handig en onmisbaar apparaat wat Hildo betreft. Wel de goedkoopste die Hildo vinden kon natuurlijk.

Lee kogelgiettang 457-340 (340 grain)

Lee kogelgiettang 457-405 (405 grain)

Twee nieuwe Lee kogelgiettangen voor 340 grain en 405 grain kogels voor de .45 BFR. U weet inmiddels, u kunt er nooit genoeg van hebben. Er zijn inmiddels acht stuks aanwezig en er kunnen er nog meer bij hoor!

Lood met... tin!

Het daklood dat Hildo gebruikt voor z'n zwartkruit wapens schijnt niet geschikt te zijn om kogels te gieten voor nitrokruit wapens. Hoe sneller een kogel door de loop gaat, hoe harder het lood moet zijn. Van die kant en klare full metal jacket kogels zijn weliswaar te koop, maar dat vindt Hildo helemaal niets. Een echte kerel giet z'n eigen kogels, meent hij. Daklood is te zacht en zou waarschijnlijk te snel door frictie uitsmeren in de loop. Er moet een toevoeging bij, tin maakt het lood iets harder en verbetert met name de vloei-eigenschappen in de gietmal. De gegoten kogels in water gooien schijnt er ook voor te zorgen dat ze iets harder worden, wel uitkijken voor spetters natuurlijk. Om het lood nog harder te maken, moet er antimoon bij of arsenicum. Beide stoffen zijn tamelijk giftig Van arsenicum wist u dit waarschijnlijk al wel en dit zal waarschijnlijk ook niet verkocht mogen worden. Wiellood, om wielen uit te balanceren, is altijd gebruikt om te mengen met gewoon lood om dit harder te krijgen. Van drukkerijen werd het  harde lynotype (line-of-type) letterzetlood gebruikt. Helaas worden heden ten dage wielen uitgebalanceerd met iets anders dan lood want lood mag niet meer, en hebben drukkerijen de computer ontdekt en wordt letterzetten al lang niet meer gedaan. Het juiste lood voor de BFR kogels, daar moet Hildo nog even op studeren... en daarna natuurlijk testen op de schietbaan want misschien valt het met de loodafzettingen in de loop nog wel mee.

LEE hardheidstest set

Het lijkt op een die set, maar dat is het niet. Het linker gedeelte wordt in de pers geschroefd, het rechter gedeelte (voetje) wordt op de ram van de pers gezet. Het zilverkleurige ding in het midden is een microscoop die 20x vergroot. Met deze set kunt u de hardheid, uitgedrukt in de 'Brinell' schaal, van kogels meten. Behalve hartstikke leuk is het ook zinvol, want u weet dat alles wat Hildo aanschaft zinvol is. Hoe sneller een kogel door de loop gaat, hoe harder de legering van uw loden kogel moet zijn. Als u weet hoe hard uw gegoten kogel uiteindelijk is, heeft u een idee wat voor snelheden er mee te schieten zijn. Straks slaat Hildo aan het testen en doet hij u precies uit de doeken hoe dit setje van LEE in de praktijk werkt.

RCBS Powder Trickler

Handig om zeer exact ietsjes kruit toe te voegen aan uw lading. Als u de perfecte patroon wilt maken, superieur aan een kant en klare fabriekspatroon, dan moet u zelf herladen. Behalve dat de kogels identiek moeten zijn in gewicht en maat, moet ook de kruitlading identiek zijn. Als u een Powder Trickler als deze vult met kruit, en vervolgens het buisje (wat van een rond gat voorzien is om het kruit binnen te laten, en binnenin voorzien is van schroefdraad om het kruit te verplaatsen) in het midden ronddraait, vallen er kruimeltjes kruit uit aan de linkerkant. Uw reguliere kruitmolen geeft een lading kruit af, maar die is niet altijd exact constant. U pakt de Powder Trickler en kruimelt er lekker wat bij tot u het door u gewenste gewicht exact heeft bereikt. Er zijn volautomatische digitaal gestuurde uitvoeringen voorzien van kruitmolen, een elektrische trickler en weegschaal. U tikt op knopjes in wat u hebben wilt en 15 seconden later is uw kruitlading klaar. Helaas, meer dan 200 euro uitgeven voor een volautomatische kruitmolen/trickler ziet Hildo niet zitten. U kunt uw geld wel kwijt aan herlaadapparatuur hoor! Deze is nog geen twee tientjes, en kruimelt prima.

De 45-70 Kogels!

Voor er patronen gemaakt kunnen worden moeten er kogels zijn. Het weer was goed, snel het houtvuur aangestoken en gieten. Voor deze kogels is een mengseltje (legering zo u wilt) van zuiver daklood met 4% tin gebruikt. Voor goed vloeien is 2% tin al genoeg, maar om het iets harder te krijgen heeft Hildo voor 4% gekozen. Het zal moeten blijken of deze kogels een beetje tegen het nitrokruit geweld kunnen. Zowel 457-405 grains als de iets kortere 457-340 grains zware kogels zijn gegoten. De kogelprijs stijgt wel met sprongen door het tingebruik, want een kilo tin kostte Hildo 27.50 euro, en dat is nog goedkoop ook want het werd hem ook al aangeboden voor 40 euro per kilo. Oef!

Bullet sizer die in actie

Hier ziet u alles gemonteerd op de pers. De bullet sizer die zit in de pers en het rode plastic bakje, het komt wat goedkoop over maar Lee is is ook geen duur merk, ligt los om de sizer heen. Nu is het de bedoeling dat u een kogel, met behulp van de stalen pin die bij deze set hoort, door de sizer die drukt. De diameter van de die is .457 inch en dat betekent dat al uw kogels exact .457 inch in diameter worden. U ziet de kogel al staan op de pin, klaar om door de die gedrukt te worden. Hildo heeft ook al wel gezien dat deze bullet sizer die niet echt nodig is want de kogels zijn van zichzelf al .457" als ze uit de kogelgiettang komen want er gaat niets/nauwelijks iets vanaf. Het is echter wel een perfecte manier om de in vet gedoopte kogels van het overmatige vet te ontdoen.

Na het bullet sizen

Het overtollige vet dat op de kogel zit na het kogeldippen wordt er door de bullet sizer die prima afgehaald. Maar het geeft wel een dikke plakkerige bende

Het verschil na het sizen van de kogel.

Aan de kogel zelf is niets gesized want de maat lijkt identiek aan die van de bullet sizer zelf. Links ziet u een kogel die Hildo in gesmolten kogelvet gedipt heeft. Rechts staat een kogel die door de sizer is geweest. Het vet zit in de vetgroeven en niet meer op de buitenzijde van de kogel zelf. Hildo denkt dat de kogel nu beter in de huls past, de huls minder uitzet en, doordat er niet zoveel vet tussen zit, beter te krimpen is en daardoor uiteindelijk minder krimp nodig is om de kogel voldoende vast te zetten.

         __________________________________________________

Waaruit bestaat de 45-70 die set?

De juiste volgorde is simpel. U begint met de kortste en eindigt met de langste.

1) De decapping en full length sizing die

Hiermee wordt tegelijkertijd het oude slaghoedje verwijderd, u ziet het pennetje onderaan, en de hele huls over zijn volledig lengte weer op de originele fabrieksmaat gemaakt met één zwengel aan de pers.

3) De bullet seat & crimp die

Eerst even de juiste hoeveelheid kruit in de huls gooien en dan kan met deze die de kogel in de huls geperst worden en tegelijkertijd de huls om de kogel gekrompen worden zodat hij vast zit en er niet meer uitvalt. Hoever u de die naar beneden schroeft, bepaalt de mate van krimp. Zo weinig mogelijk krimp, want dan gaan uw hulzen langer mee. De diepte waarmee de kogel gezet wordt, is afhankelijk van hoe ver u de zwarte knop, die de kogelzetter is, naar beneden schroeft. Daarmee bepaalt u de totale lengte van de patroon. De kogeldiepte wordt aangegeven in de herlaadliteratuur, de totale lengte van deze 50-70 patroon moet volgens VihtaVuori 64.7mm (2.547") lang zijn

B) Slaghoedje zetten

Het slaghoedje (primer) kan nu ook geïnstalleerd worden met behulp van de pers, maar Hildo snapt niet hoe dat werkt. Hij zet het slaghoedje gewoon handmatig met zijn slaghoedje zetter.

D) Huls vullen met kruit

Eerst maar even wat patronen met zwartkruit herladen, dat is makkelijk. Huls gewoon volgooien. Er past 64 grain in de huls, zonder veel compressie voor het kruit, met de 340 grain kogel.

E) De bullet seat & crimp die

Het afstellen van deze die is het moeilijkst. Of moeilijk is het niet, maar het is lastig om de juiste krimp om de kogel te bepalen, vindt Hildo. Te weinig krimp en uw kogel kan de huls uitschuiven tijdens het schieten, teveel krimp belast de huls onnodig en verkort de levensduur. Bovendien kan de kogel minder makkelijk de huls uit. Dit schijnt de drukken binnenin de patroon te beïnvloeden en meer krimp kan ook voor een slecht schotbeeld zorgdragen. Hildo heeft alles gewoon gelezen hoor, hij weet het verder ook niet, maar een stukje gezond verstand en beoordelingsvermogen gebaseerd op ervaringen van anderen helpt allicht.

Het afstellen gaat als volgt.

Stap 1: De kogel op de juiste diepte in de huls brengen

Plaats een huls in de shellholder en breng de ram naar het hoogste punt. Schroef de die verder in de pers totdat hij de huls net raakt, vervolgens de die 1 volledige slag terugdraaien zodat de krimpdie volledig vrij is van de huls, want eerst wordt er nog niet gekrompen. Vervolgens de ram weer naar beneden halen (huls vullen met kruit) en de ingevette kogel er op zetten. Breng de ram weer omhoog om de kogel in de huls te persen, maar zorg ervoor dat de kogelzetter niet te diep staat afgesteld. Ram weer naar beneden en checken of de kogel op de juiste diepte in de huls zit, als het goed is zit ie niet diep genoeg in de huls. Nu begint het afstellen. De kogelzetter (zwarte knop boven op de die) nu iets dieper draaien en de ram weer omhoog. Procedure net zo lang herhalen totdat de kogel op de juiste diepte zit (de goede lengte heeft). Dan draait u de kogelzetter eerst weer een flink stuk terug omhoog, de uiteindelijk afstelling van de kogelzetter komt later. Deze kogel zit in ieder geval op dit moment op de juiste diepte in de huls, en daar gaat het om.

Stap 2: Nu de krimp bepalen

Eerst de die weer naar beneden schroeven tot u de huls net raakt. Hoe dieper u de die vanaf dit punt in de pers schroeft, hoe meer krimp u krijgt. Nu eerst de ram met de patroon weer naar beneden. U schroeft de die nu eerst 1/8 omwenteling verder naar binnen. Nu de patroon weer omhoog brengen en de huls zal iets gekrompen worden. Niet genoeg? Weer de die iets naar binnen schroeven. Zo gaat u door tot u meent dat u de juiste krimp heeft. Dan de grote borgmoer vastzetten en het borgen met het verzonken inbusboutje. Alle opvolgende hulzen zullen, zolang ze maar dezelfde lengte hebben, identiek gekrompen worden.

Stap 3: Afstellen kogelzetter

Nu de kogelzetter weer naar beneden draaien, terwijl de ram in de hoogste stand staat, totdat de kogelzetter de (reeds op de juiste diepte afgestelde) kogel heeft bereikt. Borgmoer van de kogelzetter ook vastzetten. Klaar!

Bij de volgende keer zal de kogelzetter de kogel automatisch net zo ver in de huls duwen als bij de eerste patroon.

Wat de krimp betreft... Hildo hoopt dat de krimp wel redelijk is bij ruim 1/8 omwenteling. Hij wil niet teveel krimpen, zeker niet meer dan nodig is om onnodige belasting van de huls te voorkomen. Mochten de kogels toch uit de hulzen beginnen te schuiven door de terugslag tijdens het schieten, dan is naderhand een beetje meer krimp geven gemakkelijk genoeg te doen.

Nitro patronen met Trail Boss kruit

Dát kruit ziet er vreemd uit, meent Hildo. Rare grijsachtige ronde ringetjes. Lijken wel schijfjes dun karton. Trail Boss is een snel pistoolkruit dat bij kleine ladingen toch een goede schone verbranding geeft. Even wat patronen maken met wat Trail Boss kruit. De IMR website zegt 12 tot 13 grain Trail Boss in de 45-70 huls als een 405 grain kogel gebruikt wordt en 14 tot 16.5 grain met een 300 grain kogel. Herlaaddata voor een 340 grain kogel heeft IMR niet, maar Hildo denkt dat er met 14 grain voor de 340 kogel niets mis gaat.

Kruitmolen... fiasco

Hildo's kruitmolen loopt hopeloos vast in de grote 'kartonnen' Trail Boss schijfjes. Met een kruitmolen, in ieder geval met Hildo's koperen zwartkruit molen van Palmetto, kunt u het wel vergeten.

Kruithoorn... fiasco

Dan de kruithoorn erbij gepakt. Hiermee moet de Trail Boss toch makkelijk te doseren zijn. Echt niet! Ook de kruithoorn weigert ten enen male een mooie stroom ronde ringetjes te laten verschijnen. Af en toe komt er iets, dan weer een poosje niets. Hildo wordt er simpel van. Dit is niks.

Theelepeltje... werkt

Uiteindelijk heeft Hildo het Trail Boss kruit met een theelepel op de weegschaal geschept. Hij is hier niet blij mee want met een theelepeltje in de kruitfles naar Trail Boss moeten hengelen... hmm.

Huls vullen met Trail Boss

Dan het schepje wat bij de kruitweegschaal hoort. Het Trailboss deze manier in de huls gieten, U gelooft het of niet, is ook al geen daverend succes. De ringetjes Trail Boss lopen in de schenkopening vast. Even schudden, en daar gaat het weer. Er gaat regelmatig iets naast vanwege de 'verstoppende' schenktuit.

Hildo krijgt het idee dat deze eerste bus Trail Boss ook gelijk de laatste is geweest die hij ooit zal kopen.

Volle huls Trail Boss?

Toch nog even een lading Trail Boss gewogen. Er gaat 21 grain van dit kruit in een 45-70 huls, en dan is ie bijna tot de rand vol. Een dubbele lading is uitgesloten, maar het scheelt minder dan Hildo verwacht had, want de huls is met zowel 12 als 14 grain lading maar iets meer dan de helft gevuld. Vreemd want Trail Boss is gemaakt om met een relatief volle huls te functioneren met cowboy loads, maar met het gewone nitrokruit, VV N133, kruit is de huls véél voller en bij de zware ladingen moet het zelfs al behoorlijk gecomprimeerd worden. Veel gewicht aan Trail Boss gaat er in ieder geval niet in en Hildo vermoedt dat de 50.3 tot 57.4 grain N133, die VihtaVuori in hun herlaadtabel aangeeft voor een 350 grains kogel, een heel wat dikkere klap zal geven.

Trickler van dichtbij

Zo'n powder trickler werkt écht. U draait aan de groene knop en het kruit kruimelt er heel langzaam en uitstekend doseerbaar uit. Voor grote hoeveelheden is het apparaat niet geschikt, want daarvoor komt er te weinig uit. Uw huls vol tricklen is vergelijkbaar met uw benzinetank vol druppelen, het schiet niet op. Ook met de grote kruitschijfjes van Trail Boss heeft dit apparaat, in tegenstelling tot Hildo's kruitmolen, geen probleem.

Kruit weegschaal

Een simpele mechanische balans weegschaal, maar wat is het ding precies, tot op 0,1 grain (= ongeveer 0,00648 gram) en geen kwetsbare elektronica die er de brui aan kan geven. U stelt het gewenste gewicht in door verplaatsbare gewichtjes te verschuiven. Dan is het zorgen dat u kruit op de weegschaal legt tot u op 'nul' komt en u zit precies goed. Het grote nadeel van het kruit voor elke patroon afzonderlijk afwegen? Het gaat bijzonder t.r.a.a.g.

Weegschaal instellingen

Hier is de weegschaal ingesteld op 48.0 grain. het werkt eenvoudig, maar wel goed. Dat is, volgens Hildo, een topcombinatie.

Links ziet u, op de bovenstaande foto, de die die in de pers geschroefd wordt. Op de punt zit een rond gehard stalen balletje. U drukt met die bal een ronde deuk in het lood van de kogel. Hoe groter de diameter van de deuk, hoe zachter het lood. Simpel. De resultaten van de test kunt u opmeten met de 20x vergrotende microscoop die u aan de rechterkant op de bovenstaande foto ziet. Het omhulsel van de microscoop is schuin afgezaagd zodat u voldoende licht heeft om de resultaten goed te kunnen zien. Toch te donker? Pak er een zaklampje bij.

2) Nu brengt u de ram van de pers omhoog, en drukt daarbij een veer in die in het binnenste van de die verborgen zit. LEE zegt 'niet uit elkaar schroeven', want dan kunnen er shims (uitvulringen) kwijtraken. Hildo blijft er in ieder geval met zijn vingers af. Let op de pin die in het midden van de aluminium knop naar buiten komt als u de ram omhoog brengt.

4) Voila! De kogels na de test. Duidelijk te zien de afgevijlde zijkant en de mooie ronde testdeuken in de kogels. Er is met het blote oog al te zien dat de ene deuk groter is dan de andere. Voor een goede meting zegt LEE dat u het best een vlakke kant aan de kogel kunt vijlen. Hildo zegt u er nog even bij dat u er voor moet zorgen dat het een mooie gladde vlakke kant is. Hoe gladder u kogel vijlt, hoe ronder de deuk wordt en hoe beter het resultaat uiteindelijk is op te meten.

De berekening van de uitslag (klik tabel groter)

U bent er nu bijna. Met de maat die u verkregen heeft tijdens uw testsessie moet u nu kijken in de bijgeleverde gebruiksaanwijzing van LEE. Hierin staat een tabel die u haarfijn uit de doeken doet wat de hardheid van uw lood of loden kogel is op de Brinell hardheidsschaal, en met wat voor maximale drukken er met de betreffende kogel geschoten mag worden. Of iedere schutter het klakkeloos eens is met de maximale drukken die LEE voorschrijft? Vast niet, maar het geeft wel een leuke indicatie van wat er verwacht mag worden van een specifieke legering en u weet exact van wat voor lood uw gekochte of zelf gegoten kogels zijn.

Test resultaat van de drie kogels

De .50 kogel heeft de grootste testdeuk. De diameter is 0.100", dus de volledige breedte van de maatschaal in de microscoop. Zacht lood dus. Niet verwonderlijk, want deze kogel is gegoten van puur daklood. Puur lood heeft een hardheid van 5 Brinell, en staat niet op de tabel van LEE vermeld. De tabel begint pas bij 0.079", ofwel 8 Brinell. De twee andere kogels zijn gegoten van een legering puur lood met 4% tin. Tin maakt het lood makkelijker te gieten én iets harder. De diameter van de lood/tin kogel testdeuk is 0.080" (bijna 8 Brinell). Hildo heeft nog eenzelfde kogel die direct na het gieten in een emmer koud water is gegooid voor extra harding. Dat schijnt niet te werken, want de testdeuk in deze kogel was 0.083", dus iets groter (dus zachter) dan de gewoon afgekoelde lood/tin kogel. Dát had Hildo niet verwacht. Bijzonder!

Conclusie.

De kogels met 4% tin zijn duidelijk harder, maar niet genoeg voor echt hoge drukken. Of ze hard genoeg zijn voor gebruik met nitrokruit in de BFR? Hildo twijfelt, want volgens hem zit de 45-70 zomaar op 20.000 psi druk. Dat zou, volgens LEE, betekenen 16 Brinell en Hildo heeft kogels die niet verder komen dan 8 Brinell. De schietbaan zal uitkomst geven en vanzelf laten zien of er loodafzettingen of andere problemen ontstaan.

Leuk is dit hè?